Г.Уянга: Экологийн боловсролтой иргэдийг илүү олноор бэлтгэх хэрэгтэй байна

-Ландшафтын архитектор гэхээр их сонирхолтой санагдаж байна. Яагаад чухам энэ мэргэжлийг сонгосон тухайгаас яриагаа эхэлье?

-Ландшафтын архитектор хэмээх мэргэжил нь газар төлөвлөлт гэдэг утгатай. Ландшафтын төлөвлөлт гэдэг бол их том нэршил.  1990-ээд оны сүүл 2000 оны эхээр гэр хорооллын хүүхдүүд бид тэр болгон ногоон байгууламж гэдэг зүйлийг мэддэггүй байлаа шүү дээ. Би бол хотын хүүхэд учраас төдийлөн хөдөө орон нутагт зорчиж байгаагүй болохоор бүр ч мэдэхгүй. Тэр ч утгаараа ландшафт буюу цэцэрлэгт хүрээлэн, парк ногоон байгууламжийг хүн амын массад тулгуурлаж төлөвлөдөг нь их сонирхолтой санагдсан. Ийнхүү сонгосон мэргэжлээ эзэмшсэнээс хойш “Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн”-д ес дэх жилдээ Ландшафтын архитектороор ажиллаж байна.

-Сонирхолтой содон мэргэжил юм. Та ер нь дурлаж сонгов уу?

-Тэгэлгүй яах вэ. 10 жилд байхдаа би энэ мэргэжлийг заавал эзэмшинэ гэж сонгоод элсэлтийн ганцхан шалгалтыг өгч байсан юм. Тэр нь математик. Ингээд шалгалтдаа тэнцэж ХААИС-ийг төгссөн дөө. Тухайн үед ландшафтын  мэргэжлийг ганцхан ХААИС-д  л эзэмшүүлж байлаа. Одоо бол өөр хоёр гурван ч сургууль дээр элсэлт авдаг болсон байна лээ. Оюутан байхдаа багш нараас өгсөн зөвлөгөөний дагуу гадны онол, туршлага бүхий олон нарийн зүйлсийг мэдэж авсан.  Энэ мэргэжлээр суралцаж төгсвөл ажлын байрны эрэлт ч харьцангуй бага. Улсын байгууллагын хэмжээнд ганц байгаа нь Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн гэж хэлж болно. Хувийн хэвшлийн зураг төслийн газруудаар бол ландшафтын мэргэжил цөөн тоогоор байдаг. Гэхдээ тусдаа бие даасан ногоон байгууламжийн газруудад сүүлийн үед мэргэжилтнүүд ихээр ажиллах болсон.

-Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнд есөн жил ажилласан гэлээ. Үндэсний том хэмжээний бүтээн байгуулалтыг арчилж, тордохоос эхлээд ажил их биз?

-Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн бол маш том ногоон байгууламж бүхий байгууллага. Би энэ мэргэжлийг сонгоод энэ байгууллагад орсондоо үнэхээр их сэтгэл хангалуун явдаг. Нэг талдаа маш азтай хүн. Учир нь Азидаа зургаадугаарт бичигдэх томоохон байгууламж шүү дээ. Цэцэрлэгт хүрээлэнгийн хувьд нэг онцлог зүйл нь ундны усны эх үүсвэрийг хамгаалах бүс дээр оршдог. Өөрөөр хэлбэл Улаанбаатар хотын хүн амын 50 хувийг хангах ундны усны хангамж Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн газар доор байдаг гэсэн үг. Энэ утгаараа манай инженер, техникийн ажилчид ихэд анхаарч ажиллан, хөрсөө төлжүүлэн жил болгон бут сөөг тарьж байна. Иргэдийг хүлээн авч байгаа гол талбай маань ундны усны эх үүсвэрийн хамгаалах хориглох мужын заалтаас гарчихсан радиуст байдаг болохоор тэнд спортын талбай зэрэг тохижилтын ажиллагааг түлхүү хийж байгаа. Цаашдаа цэцэрлэгт хүрээлэнд мод байгууламж өргөжин тэлэхээс өөрөөр айхтар том барилга байгууламж, бүтээн байгуулалт хийгдэхгүй, тийм боломж ч үгүй.

-Таныг анх ажилд орох үеийн “Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн”-г өнөөдрийнхтэй харьцуулбал?

-Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн Нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын 2010 оны 30-р тогтоолоор орон нутгийн өмчит төсөвт үйлдвэрийн газар болон байгуулагдсан. Би сургуулиа төгсдөг 2012 оны намар ҮЦХ-нд ирж уулзаад ажилд орж байлаа. Намайг анх цэцэрлэгчнээр ажилд авсан.  Тэр үед ажилд авсан дарга Б.Саранчимэг БНСУ-д байсан юм. Тэгээд 14 хоногийн дараа намайг талбай руу гаргах гэсэн “Энэ чинь зураг зурдаг, чадвартай залуу байна лээ” гэж нэг нь хэлж билээ /инээв.сур/. Анх цэцэрлэгт хүрээлэнд  ирэхэд шороо эргэлдсэн, авто зогсоол байхгүй, мод гэх юмгүй. Их л тааруу орчинтой байсан. Харин өнгөрсөн арван жилийн хугацаанд 183 га талбайд 30 төрөл зүйл бүхий 140 мянга орчим ширхэг модыг арчилж ургуулсан. Эдгээр нь 98,5 хувийн амьдралтай ургаж байна. Энэ онд нэмж 32 зүйл бүхий 3000 ширхэг модны тариалалт хийнэ. Надад нэг их гоё дурсамж үлдсэн юм. Ландшафтын архитектор мэргэжлийг эзэмшчихээд  өөрийнхөө зураг төслөөр бүтээн байгуулалт хийсэн. Одоо тэр талбай дээр маань хүмүүс зорчоод, аз жаргалтай тоглож наадаж байхыг харах надад үнэндээ л сайхан санагддаг. Энэ бүхэн миний амьдралаас авч байгаа энерги.

-Арван жилийн өмнө улс энэ газрыг өмчилж аваагүй бол өнөөдрийн зураглал ямар байсан бол?

-Тийм бол Үндэсний соёл амралтын хүрээлэн, Төв цэнгэлдэх хүрээлэнгийн адил тойроод л дүүрэн барилга баригдах байсан. Харин өнөөдөр төр мэдэлдээ  авсанаар мод нь агаарын бохирдлыг бууруулж байна. Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн дээр ахмадууд өглөө ирж агаарлах, гүйх, чийрэгжүүлэх хангалттай талбайтай байна. Энгийн жишээ ярихад л томоохон хотхонууд газраа хашиж аваад тэрүүхэн дотроо зөвхөн оршин суугчиддаа зориулсан комплекс байгуулчихдаг. Харин “Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн”-гийн хувьд бүх иргэддээ найман настай балчираас 80 настай буурлыг хүртэл хэн бүхэнд нээлттэй үйлчилдэг. Өмнө нь манай улс цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулж байсан түүх үгүй. Тийм ч учраас бид маш том туршлагатай болж байнаа гэсэн үг. Цааш цаашдаа олон зүйлийг бүтээх боломжтой.

-Таниас  туршлага судлах гэж хүмүүс ханддаг байх даа?

-Зөндөө олон газраас хүсэлт ирдэг.  Ландшафт нь  зүгээр нэг зүлэг ургуулаад, нэг сандал тавиад болчихдог зүйл биш. Би өөрөө ландшафтын чиглэлээр Ховд аймгийн ногоон байгууламжийг боловсруулж байсан юм. Мөн Төв аймгийн ногоон байгууламжийн мастер төлөвлөгөө боловсруулах, нэг хүнд оногдох ногоон байгууламжийн хэмжээ боловсруулалцаж байлаа. Одоо Эрдэнэт хот цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулж байгаа юм билээ. Энэ тал дээрээ надаас зөвлөгөө авч байгаа. Энэ бүх бүтээн байгуулалтаас харахад хүмүүс, албан байгууллагууд ногоон байгууламжийн үнэт зүйлийг мэдэрч эхэлж байна гэсэн үг. Ер нь үр хүүхэддээ ч багаас нь ногоон байгууламжийн үнэ цэнийг мэдрүүлж өсгөмөөр байгаа юм.

-Хамт олныхоо тухай яриач. Гар сэтгэл нийлж ажиллаж байгаагийн хувьд үнэлж хэлэх зүйл олон л байгаа байх даа?

-Нэг зорилго, нэг сэтгэлтэй хүмүүс л гэж хамгийн түрүүнд хэлнэ дээ. Бид хамтдаа Нийслэлийн Туул голын ундны эх үүсвэрийг хамгаалах, гаарын бохирдлыг бууруулан ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх, олон нийтийн амралт чөлөөт цагийг зөв зохистой өнгөрүүлэх эрүүл, эко орчныг бүрдүүлэх үндсэн үүрэгтэй хүмүүс. Энэ зорилгын төлөө ч нэгдсэн.

Миний хувийн зүгээс хүсч, бодож явдаг нэг зүйл нь ирээдүйд цэцэрлэгт хүрээлэн маань сургалтын том бааз болоосой. Бид хашаандаа мод тарьж, цэцэгжүүлж болно. Цаашлаад аймаг, сумын төвүүдэд ч бяцхан цэцэрлэгт хүрээлэнг бий болгох үйл ажиллагааг явуулаасай гэж бодож явдаг юм. Ингэж ногоон байгууламж, цэцэрлэгт хүрээлэнгийн тохижилт өргөжин тэлэхэд манай туршлагатай хамт олон дата бааз болж өгөх юмсан. Эд нар маань тухайн байгууллагад очиж зөвлөгөө өгдөг, яаж цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулах, ногоон байгууламж бий болгох вэ гэдгийг зааж өгөөсэй. Цэцэрлэгт хүрээлэнгийн дээрээс харахад л их гоё ногоон байгууламж харагддаг шиг гэр хороолол маань ойн төгөлд байдаг байшин шиг л болоосой гэж мөрөөдөж явдаг даа.

-Нийслэлчүүд зуны дэлгэр цагт танай хүрээлэнд л өнждөг. Бусдын амгалан, тайван байх нөхцөлийг бүрдүүлж буй гэж бодохоор бахархалтай сайхан санагдаж байна.

-Маш их баярлалаа.  Бид зуны улиралд хөдөө гарч байгалийн ландшафтыг үздэг. Байгалийн сайхан, уул усны гоё сайхан, цэвэр агаарыг мэдрэхийн тулд хөдөө явдаг шүү дээ. Гэтэл тэр сайхан байгаль нийслэл Улаанбаатар хотод буюу “Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн”-д бий болж байна. Нэг талдаа эдийн засагт хэрэгтэй,  нөгөө талдаа иргэдэд ч үр хүүхдүүдтэйгээ ирж зугаалах, чөлөөт цагаа өнгөрөөх таатай орчныг бүрдүүлж байгаа.  Энэ утгаараа ажлаараа их бахархана аа.  

-Өмнө нь хоёулаа Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн өмнөх 10 жилийг зурагласан. Харин өнөөдрийг бас ирэх 10 жилийг хэрхэн зураглах вэ?

-“Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн” ОНӨТҮГ маань байршлын хувьд экологийн тэнцвэр болон нийслэл хотын амин чухал хэрэгцээг хадгалах зориулалт бүхий газар. Иргэдийн чөлөөт цагийг өнгөрөөх, спортоор хичээллэх, эрүүл мэндээ дэмжих бүхий л боломжоор хангаж ая тухтай орчинг бий болгох үндсэн зорилготой. “Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн”-гээр дунджаар зуны улиралд өдөрт 15-17 мянга өвлийн улиралд 4000-5000 орчим иргэн үйлчлүүлдэг.

Талбайн хэмжээгээрээ дэлхийн алдартай паркуудын нэг болох АНУ-ын Central park-аас 3 дахин том. Нийт 973 га талбайтай ба 183 га талбайд тохижилт хийхээр  ерөнхий төлөвлөгөө, зураг төсөл нь гарч  үүнээс  эхний ээлжийн 30 га талбайн нарийвчилсан ажлын зураг, төсөв батлагдсаны  дагуу бүтээн байгуулалтын ажил хийгдсэн бөгөөд дараагийн ээлжийн 25га, 50га талбайн тохижилт, бүтээн байгуулалтын ажил үе шаттай хийгдэж байна. Ирээдүйг би маш томоор бас гоёор хардаг. Одоо байгаа моддын тоо ихэссэн, иргэд хүүхдүүддээ экологийн боловсролыг чухалчилсан, арван жилийн сурагчид, цэцэрлэгийн багачууд ирж мод тарьдаг. Тэр хүүхдүүдийн тарьсан мод 10 жилийн дараа өндөр ургасан байгааг хараад баярласан тийм л сайхан ирээдүйг зурагладаг даа. Ер нь экологийн боловсролтой иргэдийг бэлтгэж, ногоон байгууламжийг хайрлах сэтгэлгээ улам илүү түгээн дэлгэрээсэй гэж чин зүрхнээсээ хүсдэг.  

-Зав гарган ярилцсанд маш их баярлалаа. Таны цаашдын ажилд өндрөөс өндөр амжилт хүсье.